พระตรีกาย – พระแผงสาม

กรุวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ ลพบุรี

แหล่งอารยะธรรมโบราณที่มีความเจริญรุ่งเรือง มาแต่สมัยทวารวดี ประมาณพุทธศตวรรษที่ 12 โดยลุ่มแม่น้ำลพบุรี นั้นเป็นจุดตั้งเมืองที่สำคัญทางการคมนาคมกับเมืองต่างๆ แม่น้ำเชื่อมต่อแม่น้ำ ศิลปวัฒนธรรมก็ถูกนำไปพร้อมการค้าขายด้วย และลพบุรีก็ยังเป็นเมืองที่มีการค้นพบพระกรุเก่าแก่และโด่งดังหลายองค์ ทั้งพระหูยาว, พระร่วงหลังรางลายผ้า, พระยอดขุนพล, พระนาคปรก และพระกรุที่มีเอกลักษณ์แปลกตากว่าองค์อื่นๆ พระตรีกาย / พระแผงสาม หรือบางครั้งก็เรียก พระสามพี่น้อง

พระตรีกาย กรุวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ เมืองลพบุรี เป็นศิลปะลพบุรีโดยแท้ อายุราว ๆ 900 ปี พุทธศตวรรษที่ 16-19 อายุประมาณ 900 ปี (ราวสมัยทวารวดีตอนปลาย) คะเนว่าสร้างในสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 กษัตริย์ขอมผู้ยิ่งใหญ่ ซึ่งแผ่อำนาจปกครองดินแดนสุวรรณภูมิ โดยช่างฝีมือขอมที่ขยายอำนาจเข้ามาครองรัฐละโว้ นำศิลปะขอมเข้ามาเผยแพร่เป็นต้นกำเนิดของศิลปะลพบุรี และขยายอิทธิพลมาครองนครปฐมด้วย มีหลักฐานการสร้างพระพิมพ์บรรจุกรุที่พระปฐมเจดีย์ที่ถูกค้นพบในสมัยปัจจุบัน

.

พุทธลักษณะ

พระตรีกาย – พระแผงสาม นี้เป็นพระเครื่องที่แสดงถึงพระพุทธเจ้าทั้ง 3 กาย เป็นพิมพ์ทรงเครื่อง สร้างตามคตินิยมในพระพุทธศาสนานิกายมหายาน ขนบความเชื่อแบบขอม อันมีความหมายถึง พระอทิพุทธ เป็นพระพุทธเจ้าที่เคารพสักการะสูงสุดของขอม เป็นทิพยบุตร หรือบุตรแห่งสวรรค์องค์เดียว ที่แสดงปาฏิหาริย์ไว้ สามกาย ซึ่งพบได้ในศิลปะลพบุรี โดยทั่วไปพบในรูปแบบพระพุทธรูปประทับนั่ง 3 องค์เรียงกัน หรือบางทีมีอวโลกิเตศวรและนางปรัชญาปารมิตาอยู่ร่วมด้วย ก็ยังพบในกรุวัดต่างๆ เช่น กรุวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ ลพบุรี และกรุวัดดอนแก้ว ลำพูน อีกด้วย

ด้านหน้า พระพุทธเจ้า 3 องค์ มีความขึงขัง และอลังการเป็นอย่างยิ่ง ตามแบบฉบับของเมืองนักรบแต่โบราณกาล ประทับนั่งขัดสมาธิราบ บนรัตนบัลลังก์บัวคว่ำบัวหงาย ภายในประภามณฑลซุ้มเรือนแก้ว ตั้งบนเสาสูง หัวเสาเป็นหางหงส์ลายกนกพลิ้ว ขอบซุ้มเป็นเส้นนูนขยักเว้าเป็นลอน มีเส้นขีดเล็กสั้นประดับภายนอก เหนือซุ้มขึ้นไปเป็นพุ่มโพธิ์พฤกษ์มีทั้งก้านและใบ

ด้านซ้ายและขวาองค์พระเป็นพระพุทธอีกสององค์ปางสมาธิ ประทับนั่งขัดสมาธิราบบนฐานบัวคว่ำบัวหงายอยู่ภายในซุ้มประภามณฑลเรือนแก้ว เช่นเดียวกับองค์กลาง แต่มีขนาดเล็กลง ทั้งหมดรวมอยู่ในกรอบสามเหลี่ยมโค้งยอดแหลมรูปกลีบบัว กรอบเป็นลวดสองเส้นขนานกันจากมุมฐานล่างยาวโค้งขึ้นไปจรดกันที่ยอดซุ้ม ขยักเว้าเข้าในที่ยอดซุ้มพระองค์เล็ก ปลายยอดแหลม ฐานล่างสุดเป็นกลีบบัวสามเหลี่ยมเส้นคว่ำหงายสลับกันเป็นแผ่นยาวตลอดเส้นฐาน

ด้านหลัง พระพิมพ์แบนเรียบอูมนูนตรงกลางเล็กน้อยมีรอยลายนิ้วมือกดแต่งเป็นริ้วยาวโค้งลงขอบพิมพ์

วัสดุเป็น ดินเหนียวผสมกรวดทรายบดละเอียด, ผงศิลาแลง,ข้าวสุกเป็นกาว โขลกตำผสมเข้ากันเป็นเนื้อเดียว ใส่น้ำนวดให้เหนียวเหมือนดินน้ำมัน ปั้นเป็นก้อน กดลงแม่พิมพ์ แคะออกหงายด้านหน้าตัดขอบ ผึ่งในในร่มให้แห้ง เผาไฟอุณหภูมิ 800 องศาเซลเซียส ได้พระพิมพ์ดินเผาสีแดงอมเหลือง ผิวเรียบ แข็งแกร่ง เนื้อหยาบเล็กน้อย ด้านหลังมีแร่ดอกมะขามและเม็ดกรวดทรายขนาดเล็กผุดขึ้นบนผิวประปรายทั่วไป คราบไคลขี้กรุเป็นผงดินโคลนแห้งสีดำติดตามซอกลึกด้านหน้า ขนาด กว้างฐาน 7 ซม. สูง 9 ซม. หนอขอบ 6 มม.

.

.

ปรัชญามหายาน พระตรีกาย

.

1.พระนิรมาณกาย (กายมนุษย์)

กายที่เปลี่ยนแปลงได้ ตามสภาพของสังขารในฐานะที่เป็นมนุษย์

2.พระธรรมกาย (กายแห่งความรู้แจ้ง)

กายอันเกิดจากธรรม ในฐานะเป็นสภาพสูงสุด หลักแห่งความรู้ ความกรุณา และความสมบูรณ์

3.พระสัมโพธิกาย(กายแห่งการเสวยสุขในธรรม)

กายในฐานะเป็นพุทธอุดมคติ ผู้สั่งสอนแก่พระโพธิสัตว์ทั้งหลาย ซึ่งเป็นกายของพระพุทธองค์อันสำแดงปรากฏให้เห็นเฉพาะหมู่ พระโพธิสัตว์

.

แหล่งอื่นๆ ที่พบ

• พระสาม กรุวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ ลพบุรี:เป็นเนื้อชินเงิน ศิลปะลพบุรี อายุราว 900 ปี สร้างในสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 
• พระตรีกาย กรุวัดดอนแก้ว ลำพูน:สร้างในสมัยพระนางจามเทวีแห่งอาณาจักรหริภุญชัย พบพระจำนวนมาก เช่น พระเปิม พระบาง พระฤๅ พระเลี่ยง พระสาม พระกล้วย และพระแผงอื่นๆ 
• พระตรีกาย พิมพ์เทริดขนนก กรุวัดราชบูรณะ อยุธยา:เป็นพระแผงขนาดเล็ก เนื้อชินเงิน มีองค์พระตรงกลางเป็นพิมพ์ยอดขุนพลเทริดขนนก 

.

.

.

.

ขอบคุณข้อมูลและภาพจาก…

Google

Th.wikipedia.org/

pinterest.com/

pralanna.com/

web-pra.com/

Nagara Jewelry by Suda

kheawbaramee-amulet.blogspot.com

FB : พระกรุแห่งกรุงศรีอยุธยา

FB : วัดศรีโสฬส จ.สิงห์บุรี

FB : มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์

FB : แสงบารมีพุทธคุณพระเครื่อง